Van stadssnelweg naar publieke ruimte

Sainctelette-IJzer

Vaststelling: de zwakke plek in de ringfiguur

De knoop Sainctelette-IJzer is zowel in ruimtelijk als in verkeersopzicht de ‘zwakke plek’ in de circulaire figuur van de Kleine Ring.

De opeenvolgende stedenbouwkundige ingrepen in het gebied, in het bijzonder de rechttrekking van het kanaal aan het begin van de twintigste eeuw, hebben deze hoek van de Vijfhoek omgevormd tot een kruising van twee rechte lijnen: de Leopold II-as en de as van het kanaal.
Door de ongelijke uitbouw van de ringlanen zijn de intensiteiten van het verkeer dat het tracé van de Kleine Ring volgt (van de noordelijke ringlanen richting Vlaamsepoort en vice versa) verwaarloosbaar.

Saincteletteplein, Sainctelettesquare en IJzerplein functioneren als één verkeersknooppunt en moeten dus als een geheel bekeken worden.

Context: een stadsdeel in beweging

Vandaag kruisen op de knoop Sainctelette-IJzer talrijke stromen elkaar: wagens en vrachtwagens, voetgangers, fietsers, tram- en buslijnen. Door de alomtegenwoordigheid van het gemotoriseerd verkeer hebben vooral de kanaalbruggen en de oevers een erg onherbergzaam karakter. De activiteiten rondom het plein (zoals de kantoren op linkeroever en het Kaaitheater op rechteroever) trekken zich achter hun gevels terug; van enige relatie met de publieke ruimte is geen sprake.

Langsheen het kanaal is sinds een aantal jaren echter een nieuwe dynamiek gaande. Leegstaande panden worden verbouwd tot woningen en handelszaken, jaarlijks vindt op de Akenkaai het evenement Brussel-Bad plaats, verder noordelijk wordt gebouwd aan een nieuwe woonwijk langs het water en de Thurn & Taxis-site is in volle ontwikkeling. Bovendien heeft het Brussels Gewest, vastbesloten om het kanaal als ruggengraat van het Gewest op de kaart te zetten, plannen om het Citroëngebouw om te vormen tot culturele hotspot en om op de Materialenkaai een speel- en sportpark aan te leggen. [1] [1] Er beweegt wat tussen Sainctelette en Thurn en Taxis, BRUZZ, 16 april 2015.

Een stedelijk voorplein

De strategische ligging van de knoop Sainctelette-IJzer te midden van deze ontwikkelingen, vraagt om een nieuwe kijk. Een kwaliteitsvolle publieke ruimte bovenop het kanaal maakt van de oversteek voor iedere passant een aangename ervaring en fungeert als voorplein voor de aanpalende gebouwen.

De uitwisseling van verkeer gebeurt op het Saincteletteplein (met o.a. de Havenlaan) en het IJzerplein (met de Willebroekkaai en de Diksmuidelaan). Op de Sainctelettesquare blijft de Ieperlaan voor autoverkeer vanuit het westen toegankelijk. De Akenkaai op rechteroever wordt autovrij en de toegang tot de Negende Linielaan wordt afgesloten. Toegang tot de rechter kanaaloever – in het voorstel van circulatieplan onderdeel van het raster van ‘hoofdstraten’ in de Kanaalwijk – verloopt via de Diksmuidelaan.
→ Het autoverkeer
Tramlijn 51 buigt af naar de Handelskaai, waar hij het gezelschap krijgt van de regionale tramlijn van Brussel naar Ninove (Brabantnet). De streekbussen van De Lijn worden beperkt tot verder van de centrale wijken gelegen overstapstations. Busbanen zijn op Sainctelette dus niet langer nodig.
→ Het metropolitaan vervoernet
Het asymmetrisch inrichten biedt interessante mogelijkheden voor de openbare ruimte én laat toe de verkeersafwikkeling sterk te vereenvoudigen. Het gemotoriseerd verkeer op de Leopold II-as wordt geconcentreerd op de zuidelijke brug. (De Leopold II-tunnel is hier uit dienst genomen.) De noordelijke brug, net zoals de zuidelijke 20 m breed, komt vrij voor voetgangers, fietsers en de beide sporen van tramlijn 51. De autovrije, bezonde noordzijde van het Sainctelettesquare fungeert als voorplein voor het Citroëngebouw en het theater. Een halte van tramlijn 51 laadt de ruimte verder op.
Het Maximiliaanpark wordt heringericht. Een lijnvormig waterelement verwijst naar de aanwezigheid van de ingekokerde Zenne. De Ferme du Parc Maximilien gaat volwaardig deel uitmaken van de aangrenzende publieke ruimten.
Sainctelette-IJzer wordt, behalve een kruispunt van verkeersstromen, ook en vooral een plek van stedelijke intensiteit, die in directe verbinding staat met de andere knopen in de Kanaalwijk. Een nieuwe toren duidt de Saincteletteknoop aan op de assen van het kanaal en de boulevard.

← Sectie A: Tussen kanaal en basiliek