Van stadssnelweg naar publieke ruimte

Troonplein

← Sectie D: Schakeling van groene stadskamers

Vandaag: een verloren passageplek

Het Troonplein ligt in een van de oksels van de Vijfhoek. Het kent een verleden als perifere zone achter het hertogelijk en koninklijk paleis. Het werd nooit als een volwaardig plein bedacht en ontworpen, maar is een ‘restruimte’ die tot stand kwam door de ontwikkeling van de terreinen in de directe omgeving. De ruimte werd nadien wel ingericht, maar de boulevards maakten hiervan geen deel uit. [1] [1] X. Duquenne vertelt de geschiedenis van het Troonplein in een recent artikel, hier integraal te raadplegen. Een programma heeft het Troonplein overigens nooit gekregen. Hierdoor mist het identiteit; het is in de geesten van de Brusselaars geen bestemming.

Slechts eenmaal per jaar, op de avond van de nationale feestdag, verzamelen hier grote groepen mensen om het vuurwerk te aanschouwen. Het voorplein van de iconische hoofdzetel van ING is sterk in trek bij skaters. De zuidelijke in- en uitgang van de Troontunnel snijdt de ruimte in twee. Bovendien breekt de inplanting van de tunnel met de oriëntatie van het historische stratenpatroon.

Beleidscontext: het cultureel voetgangersparcours

In 2008 kwam het richtschema voor de Europese wijk gereed. Het Brussels Gewest wil de kantoorwijk transformeren tot een gemengd, bewoond en ecologisch stadsdeel, waarin ook cultuur en recreatie een plaats vinden. Een van de strategieën om daartoe te komen, is het verbinden van de groene ruimten rond en in de Europese wijk via een voetgangersparcours. Het 2,5 km lange voetgangersparcours tussen de Kunstberg en het Jubelpark vergemakkelijkt de toegang tot de wijk en zijn culturele instellingen. [2] [2] Het cultureel voetgangersparcours – ADT-ATO.brussels. Troonplein en Luxemburgstraat maken deel uit van het parcours. Voor het Troonplein beperken de ambities zich tot het verbeteren van het comfort voor voetgangers door de verbreding van oversteekplaatsen en de verplaatsing van bushokjes. Het plan spreekt echter ook van een “globale inrichting van het verkeersplein op middellange termijn.” [3] [3] Het cultureel voetgangersparcours. De interventies – ADT-ATO.brussels.

Ontmoetingsplek tussen Brussel en Europa

Het Troonplein, op de grens van de historische stad en de Europese wijk, is een van de plekken waar Brussel en Europa elkaar ontmoeten. De herinrichting van het Troonplein moet deze ontmoeting mogelijk maken. Het is ideaal gelegen op het traject tussen publieke en groene ruimten met een zekere allure, zoals de Kunstberg, het Warandepark, het Luxemburgplein en het Leopoldpark.

De kruispunten Kunst-Wet en Belliard zijn minder geschikt voor deze functies: zij liggen excentrisch ten opzichte van bovengenoemd traject en bovendien vervullen zij in het herinrichtingsvoorstel een belangrijke verkeersfunctie.

Vak Naamsepoort-Troon. Dwarsprofiel.
© Rien van de Wall & Wim Menten

Het Troonplein wordt niet louter een schakel in het oost-westtraject tussen de stadskern en het Luxemburgplein. Het is ook een ‘stadskamer’ op de sectie van de boulevards richting Louiza.

Sluiting van de Troontunnel – Al het autoverkeer circuleert bovengronds op 2×2 rijstroken. De tunnelmonden worden gedicht. De infrastructuur van de tunnel kan hergebruikt worden voor een stedelijke functie (sporthal, feest- of fuifzaal, handelszaak, stedelijke maakindustrie).
Op het gedeelte van de boulevards dat als secundaire weg is aangeduid (Belliard-Louiza), worden de rijwegen met langsparkeerstroken gescheiden aangelegd op 5 à 10 meter afstand van de gevels. Zo ontstaat tussen de rijwegen een brede centrale ruimte. Tussen trottoirs en parkeerstroken komen tweerichtingsfietspaden.
Waar de Troonstraat en de Hertogsstraat uitgeven op de boulevard, wordt een kruispunt voor autoverkeer ingericht. Dit is het enige uitwisselingspunt van autoverkeer.
De Troonstraat, vandaag in de feiten een invalsweg naar het stadscentrum, wordt gereduceerd tot een ‘hoofdstraat’ die plaatselijk verkeer van en naar hoog-Elsene en de omgeving van het Jourdanplein kanaliseert. Om bovenlokaal (sluip)verkeer onmogelijk te maken en verkeersdruk op de boulevards van de Kleine Ring in de hand te houden, wordt het autoverkeer op het Blyckaertsplein geknipt en wordt de verkeerscirculatie (eenrichtingsverkeer) in de omliggende straten herzien.
→ Het autoverkeer
Autovrije Luxemburgstraat – Bussen, taxi’s, hulpdiensten en leveringen kunnen er rijden aan lage snelheid.
Trams op het Troonplein – Een nieuwe tramlijn tussen het Luxemburgstation (IC-treinen, S-trein en metro) en het Weststation ontsluit het zuiden van de centrale wijken en verknoopt veelvuldig met de lijnen van het metropolitaan vervoernet. Na het Troonplein loopt het tracé van de tramlijn via de Hertogsstraat naar het Paleizenplein. Ook tramlijn 71 tussen De Brouckère en Elsene doet het Troonplein aan. De haltes worden voorzien aan de zijde van de Hertogsstraat.
De metrolus (lijn 2-6) wordt doorgeknipt ter hoogte van de halte Troon. Beide takken (nieuwe lijnen 2 en 4) leiden naar het Luxemburgstation, waar aansluiting is met de S-trein en met IC-verbindingen. In de nieuwe metrohalte Troon, onder de Luxemburgstraat, kan tussen beide metrolijnen worden overgestapt.
→ Het metropolitaan vervoernet

Het voorzien van een dicht bomenpark op het centrale deel van het plein creëert voor de voetganger afstand tot het autoverkeer. Met een kiosk en zitplekken onder de bomen wordt het plein een karaktervolle rustplek. Deze inrichting refereert daarenboven naar het Troonplein van vóór de aanleg van de stadssnelweg.
Nieuwe volumes op het tracé van de boulevards, meer bepaald in de brede middenruimte, vervolledigen de wanden van het plein. Het pleinkarakter van de ruimte wordt versterkt door een volume aan de zuidwestelijke rand van het plein en een ander aan de noordelijke zijde. De gebouwen huisvesten een mix van functies. Publieke functies (handels- of horecazaken, gemeenschapsvoorzieningen) activeren het gelijkvloerse niveau van de gebouwen en vergroten het contact met de publieke ruimte. Een doordachte inplanting van het bomenpark in relatie tot de bestaande en nieuwe pleinwanden creëert een leesbare open ruimte op schaal van de stadsgebruiker.

← Sectie D: Schakeling van groene stadskamers